Tương truyền, vào năm Ất Mão, khi đê Đại Hà - Nễ Châu bị vỡ, nước lũ tràn về nhấn chìm làng mạc, biến vùng đất phì nhiêu thành vực sâu thăm thẳm. Nhân dân ra sức đắp đê chống lũ nhưng bất thành, đê vỡ đến đâu xây lại đến đó. Trong lúc nguy cấp, cụ Lãnh Thành cùng dân làng lập đàn cầu khấn thần linh phù hộ. Bà Chúa Vực đã hoá thân thành ngỗng thần giáng xuống giúp dân, ngăn dòng nước lũ hung dữ, đắp đê thành công, cứu được mùa màng, nhà cửa, ruộng vườn. Từ đó, cuộc sống người dân trở nên bình yên, no ấm, mùa màng bội thu. Để tưởng nhớ công ơn của vị nữ thần, nhân dân đã lập đền thờ ngay trên con đê được đắp lại và đặt tên là Đền Bà Chúa Vực.

Trải qua bao thiên tai bão lũ, sông Hồng chuyển hướng, bồi lở rồi vỡ đề, ngôi đền đã bị trôi dạt xuống hồ. Vào năm 2004, để ghi nhớ công ơn của Thiên Phi Linh Uyên Thánh Mẫu Thuỷ Cung - Bà chúa Vực, người dân đã phục dưng lại ngôi đền theo kiến trúc đời nhà Lê, khang trang nhưng vẫn mang đậm dấu ấn truyền thống của cha ông.

Cổng đền trên đường Phạm Ngũ Lão

Hiện nay, khu vực đền liền kề với khu Sơn Nam Plaza, muốn đi vào trong sân đền, du khách sẽ phải đi qua cổng lớn của Sơn Nam Plaza, rẽ trái thì mới đến đền Bà Chúa Vực.

Khuôn viên và lối vào theo hướng Sơn Nam

Đền chia làm 3 khu vực chính: khu đền chính, Tiên Thiên Thánh Mẫu Cung, Đông Nhạc Cung.

Sân trước khu đền chính

Bên trong đền, các xà ngang, cột, kèo đều được làm bằng gỗ. Trên trần có vẽ tranh minh họa mây ngũ sắc vô cùng độc đáo. Các chi tiết tại ban thờ đều được sơn son thiếc vàng rực rỡ, tráng lệ.

Tiên Thiên Thánh Mẫu Cung

Sơ đồ bản Đền

Phía trước khu đền chính, khu vực sân ngoài, là nơi đặt tượng thờ Thần Nông Viêm Đế tạo hình bằng đá tự nhiên vô cùng quý giá. Bên trong đền chính gồm ba cung. Cung ngoài thờ Đức Thánh Trần cùng các danh tướng ở giữa, bên trái là Chúa Sơn Trang và Võ Tài Thần Trưởng Quản Ngũ Lộ Thần Tài, bên phải là Văn Xương Đế Quân và Quan Hoàng. Cung trong cùng thờ Ngọc Hoàng Đại Đế, Nam Tào, Bắc Đẩu, Thái Bạch Kim Tinh, Thái Âm Tinh Quân, Thái Dương Tinh Quân.

Cung giữa thờ Thiên Phi Linh Uyên Thánh Mẫu Thủy Cung. Ban thờ mẫu lúc nào cũng được trang trí với rất nhiều hoa cùng những vật phẩm nhiều màu sắc mà đầy thành tâm của các con nhang dâng tiến mẫu.

Thiên Phi Linh Uyên Thánh Mẫu Thủy Cung

Tiên Thiên Thánh Mẫu Cung nằm bên trái đền chính, thờ Đẩu Mẫu Nguyên Quân, Cửu Tỉnh Đại Đế, Thất Tinh Đại Đế, Tây Vương Mẫu, Mẫu Địa, Thiên Hoàng Thiên Hậu Thổ, Mẫu Cửu Thiên Huyền Nữ, Thần y Hải Thượng Lãn Ông, Lưỡng Quốc Trạng Nguyên Nguyễn Bỉnh Khiêm, Tả Ao Tiên Sinh, Lưỡng Ông Trạng Nguyên Tống Trân. Đây là nơi người dân đến cầu tài lộc, bình an, công danh, thi cử đỗ đạt.

Cửu Thiên Huyền Nữ trong Tiên Thiên Thánh Mẫu Cung

Đông Nhạc Cung nằm phía trước Tiên Thiên Thánh Mẫu Cung, thờ Địa Phủ Thập Diện Diêm Vương, Đông Nhạc Đại Đế, Phong Đô Đại Đế, Dương Sư và các vị Địa Ngục Diêm Vương.

Đông Nhạc Đại Đế

Hàng năm cứ đến ngày 23/5 âm lịch tức ngày Kỵ Nhật của Bà Chúa Vực là nhân dân địa phương lại mở hội, cúng lễ cầu nguyện chúa ban phước lành cho muôn dân mưa thuận gió hòa, muôn hoa tươi tốt, mùa màng bội thu. Bên cạnh đó, còn xin bà ban cho gia đình được sức khỏe, được bình an, được an lành. Người ta còn truyền rằng, đền Bà Chúa là “Cầu được, ước thấy” nên con nhang, đệ tử cực kỳ kính tâm khi bái yết cửa chúa bà. Xong phần lễ, đền cũng tổ chức nhiều hoạt động trải nghiệm văn hóa Việt như hát trống quân, hát cò lả, … thu hút đông đảo nhân dân tham gia.

Nguyễn Trà