Thời kỳ phong kiến, sản phẩm thêu của Minh Lãng chủ yếu là mũ, áo, xiêm y... của quan lại trong triều đình.Khoảng thập kỷ 70, 80 của thế kỷ XX là thời điểm cực thịnh của làng thêu. Minh Lãng trở thành một xưởng thêu khổng lồ, có Hợp tác xã Hợp Nhất thêu ren và hợp tác xã nông nghiệp kiêm làm thêu, thu hút hàng nghìn hộ làm nghề thêu. Người dân từ già đến trẻ đều biết thêu, làng nghề nổi tiếng khắp vùng, hàng thêu ở đây thường được xuất khẩu sang Liên Xô và Đông Âu. Nếu như ngày trước, các sản phẩm thêu chủ yếu dùng chỉ với vài gam màu cơ bản như xanh, đỏ, tím, vàng, thì ngày nay, cùng với sự phát triển của thị trường, nguyên liệu và kỹ thuật đã trở nên phong phú hơn rất nhiều. Vải thêu đa dạng từ xa tanh, gấm, lụa đến những chất liệu cao cấp; chỉ thêu không chỉ là sợi tơ truyền thống mà còn được nhập khẩu từ những hãng danh tiếng như DMC hay Anchor với bảng màu phong phú.Nhờ vậy, kỹ thuật thêu nơi đây luôn không ngừng đổi mới và nâng cao độ tinh xảo, từ thêu hàng trắng, thêu nổi, thêu kết hợp ren, dua đến những kiểu thêu mang tính nghệ thuật cao. Đến nay, sản phẩm của Minh Lãng không chỉ dừng ở việc phục vụ đời sống thường nhật như may mặc hay trang trí trong gia đình mà đã bước ra thế giới, đáp ứng thị hiếu đa dạng của nhiều quốc gia. Đặc biệt, phải kể đến dòng tranh thêu nghệ thuật – những bức chân dung, phong cảnh sống động được tạo nên chỉ bằng cây kim và sợi chỉ, mang giá trị thẩm mỹ và tinh thần rất cao.

Điều làm nên sức sống bền bỉ của nghề thêu Minh Lãng không chỉ nằm ở kỹ thuật tinh vi hay sản phẩm đa dạng, mà còn ở tấm lòng, sự kiên trì và tình yêu nghề của người dân nơi đây. Bằng những mũi thêu cần mẫn, người thợ đã dệt nên cả một không gian văn hóa đặc sắc, vừa giữ hồn quê, vừa hòa nhập với thế giới hiện đại.Nghề thêu vốn đòi hỏi sự kiên nhẫn, tỉ mỉ. Người mới học cần từ 2 đến 3 tháng mới nắm được kỹ thuật cơ bản, nhưng để tạo ra những sản phẩm có “hồn”, có giá trị nghệ thuật cao, người thợ phải rèn luyện nhiều năm, kết hợp giữa kỹ thuật điêu luyện và con mắt thẩm mỹ tinh tế. Ở Minh Lãng, từ thiếu niên, nam nữ thanh niên cho tới các cụ già 60–70 tuổi đều biết cầm kim, dệt chỉ. Với bà con nơi đây, nghề thêu không chỉ là kế sinh nhai mà còn là “cứu cánh” giúp mỗi gia đình có thêm thu nhập, nuôi dưỡng con cháu trưởng thành bên cạnh nghề nông.

Khi đến với làng nghề thêu Minh Lãng, du khách sẽ được đắm mình trong không gian truyền thống nơi cả làng như một xưởng thêu lớn, từ những khung gỗ đơn sơ cho tới những bức tranh thêu tinh xảo. Tại đây, du khách có thể tham quan các xưởng sản xuất, tìm hiểu lịch sử hơn 200 năm của nghề thêu và tận mắt chứng kiến bàn tay tài hoa của nghệ nhân đang tỉ mỉ thêu từng đường kim, mũi chỉ. Không chỉ dừng lại ở việc chiêm ngưỡng, khách còn được trực tiếp trải nghiệm thêu những mũi cơ bản dưới sự hướng dẫn tận tình của thợ làng, tự tay tạo ra một sản phẩm nhỏ mang về làm kỷ niệm. Những buổi giao lưu với nghệ nhân sẽ giúp du khách hiểu thêm về bí quyết nghề, những câu chuyện gắn bó với đườngkim, sợi chỉ, đồng thời được thưởng thức màn trình diễn thêu chân dung hoặc phong cảnh ngay tại chỗ. Sau đó, du khách có thể tham quan gian trưng bày, lựa chọn tranh thêu, khăn, áo dài hay những sản phẩm thủ công tinh xảo để mua sắm, làm quà tặng. Trải nghiệm càng thêm trọn vẹn khi du khách được tham gia các hoạt động văn hóa – ẩm thực nông thôn như cùng người dân nấu món ăn quê, thưởng thức bữa cơm đậm chất đồng bằng Bắc Bộ. Với những đoàn khách đông, làng còn có thể tổ chức các cuộc thi “khéo tay hay làm” hay các workshop phối màu, thiết kế mẫu thêu để tạo không khí gắn kết, vui tươi. Không chỉ mang đến trải nghiệm độc đáo, hành trình về làng thêu Minh Lãng còn có thể kết hợp cùng các điểm đến nổi tiếng như đền Tiên La, chùa Keo hay làng chiếu Hới, mở ra một bức tranh du lịch phong phú, vừa giúp du khách hiểu, trân trọng nghề truyền thống, vừa góp phần gìn giữ và phát triển làng nghề cho mai sau.

Trong tương lai, để nghề thêu phát triển bền vững, vẫn rất cần sự chung tay của cả cộng đồng và sự hỗ trợ từ chính quyền địa phương: từ việc đào tạo lớp trẻ, mở rộng thị trường tiêu thụ, kết hợp phát triển du lịch trải nghiệm – để mỗi du khách về với Thái Bình không chỉ tham quan mà còn có thể tận tay cầm kim, thử vài mũi thêu, từ đó cảm nhận trọn vẹn giá trị của nghề truyền thống. Trong thời buổi các sản phẩm thêu công nghiệp đang rất phổ biến với mẫu mã đa dạng, bắt mắt thì sản phẩm thêu tay truyền thống của địa phương vẫn giữ được “chất” và tinh hoa của làng nghề nhằm tạo ra sự khác biệt. Ghé thăm làng nghề Minh Lãng, du khách không chỉ được chiêm ngưỡng vẻ đẹp tinh xảo của những bức tranh thêu, mà còn cảm nhận được tâm hồn, tình yêu và sự bền bỉ của những con người nơi đây. Chính sự gắn bó của họ đã và đang thắp sáng ngọn lửa nghề truyền thống, để tinh hoa thêu thùa Minh Lãng còn mãi với thời gian./.

Phạm Bảo Ngọc